Het einde van de discussie of het nou friet of patat is

Op het gebied van eten zijn er verschillende discussies die nooit op lijken te houden. Zo is er bijvoorbeeld nog altijd discussies gaande over of ananas op een pizza wel kan en wat nou eigenlijk de juiste saus is bij een frikandel speciaal: curry of ketchup? Maar de grootste discussie is nog altijd: eet je friet of patat? In dit artikel gaan we die vraag voor eens en voor altijd beantwoorden.

Het land is op dit gebied op te delen in twee delen. Boven de rivieren wordt gesproken over patat en onder de rivieren spreekt men over friet. Onze zuiderburen doen dat ook, al spreekt men daar ook vaak over frieten. Zelf ben ik geboren en getogen onder de rivieren, waardoor het voor mij nooit een vraag is geweest.

Herkomst

Hoewel we aardappelen al eeuwen eten zijn we in ons land pas iets meer dan 150 jaar geleden voor het eerst friet gaan eten. Het eerste portie friet van Nederland werd destijds op de kermis in Breda gegeten. Daarna zijn de gefrituurde aardappelsprieten op steeds meer plekken in het hele land opgedoken. Inmiddels zijn we de grootste exporteur van in Europa van aardappelproducten.

Waar en wanneer voor het eerst frieten gemaakt werden, is ook voer voor debat. Veel historici verwijzen naar Frankrijk als het land van oorsprong. Ten tijde van de Franse Revolutie is friet ontstaan op de Pont Neuf in Parijs. Daar werden voor het eerst aardappelen in olie gedaan om daarna te verorberen. En tot op de dag van vandaag kun je er Pommes Pont Neuf bestellen.

Vanuit Frankrijk zijn de frieten met onder meer rondreizende gezelschappen zoals kermissen naar het noorden getrokken. Via het Belgische Wallonië naar Vlaanderen waar ze het ‘frites de patates’ noemden. Een jaar nadat de Belgen deze lekkernij begonnen te eten kwam het in het zuiden van Nederland terecht.

Afkorten

Frites de Patates is natuurlijk een wat lange benaming, dus in de volksmond werd dit al gauw door de zuiderburen afgekort tot friet of frieten. Dit kwam vooral doordat patat daar al twee betekenissen had: aardappel en een knal voor je kop. Vandaar voelde het waarschijnlijk raar om het woord een derde betekenis te geven. De afkorting werd daarom al snel friet (of frieten). Die benaming werd in het zuiden van ons land ook overgenomen.

Taalkundig

Hoe wij in Nederland friet zijn gaan noemen heeft dus te maken met de Belgisch-Franse benaming die zich laat vertalen als gefrituurde aardappelen. Dat is de grootste bron van de twist binnen Nederland. Kijk je verder taalkundig worden zelfstandig naamwoorden vaak het proces dat ze onder gaan. Water wordt na ijsvorming ijs. Suiker wordt na karamelisatie karamel. Zure room wordt na karnen karnemelk. En aardappelen worden na het frituren: friet.

Ook alle andere woorden die met het gefrituurde goud te maken hebben, zijn een combinatie met friet. Denk maar eens aan een: frietpan, frietzak of frietsaus. Bij je Big Mac bestel je ook altijd Franse frietjes. Of heb je ooit Franse patatjes besteld? Als laatste argument is het goed om naar andere landen te kijken. De Duitsers en Scandinaviërs hebben het over pommes frites. De Italianen over fritas. De Fransen over pomme frites. De Spanjaarden over patatas fritas. En de Engelse over French Fries. Er is dus eigenlijk geen steekhoudend argument te verzinnen om het patat te noemen.